Obrazy męczeństwa - wykład prof. Piotra Krasnego

Wtorek 22.03.2016, g. 17:00

Wstęp wolny

Wykład towarzyszy wystawie Kle Mens „Kato”, po wykładzie spotkanie z artystką.

Kult męczenników był jedną z najdawniejszych i najważniejszych praktyk Kościoła. Nazwa tej kategorii świętych pochodzi od greckiego słowa μάρτυρας (świadek), co ma przypominać, że złożona przez nich ofiara życia była najwymowniejszym potwierdzeniem prawdziwości nauki chrześcijańskiej. Nie należy się więc dziwić, że ofiarę tę ukazywano wielokrotnie na obrazach i w rzeźbach, stawiając sobie kluczowe pytanie, czy robić to w sposób w pełni realistyczny, czy łagodzić dramatyczną wymowę wyobrażeń brutalnych egzekucji. Pierwsze z tych rozwiązań pozwalało na silniejsze poruszenia emocji widzów, ale przez mniej świadomych odbiorców mogło być odczytywane raczej jako wyraz poniżenia męczenników niż ich eschatologicznego zwycięstwa. Drugie rozwiązanie, akcentowało zaś lepiej duchowy aspekt męczeńskiej śmierci, ale nie oddawało w pełni fizycznych cierpień świętych, potwierdzających nadzwyczajny wymiar ich świadectwa. Owo napięcie między duchowym i materialnym było dostrzegane przez teoretyków sztuki od schyłku XVI (Gabriele Paleotti, Antoine Arnauld). Autorzy epoki oświecenia (Denis Diderot, Monteskiusz) utrzymywali zdecydowanie, że chrześcijańskie obrazy męczeństwa pobudzają nie tyle głębokie przeżycia religijne widzów, ile ich niskie afekty, epatując ich okrucieństwem, a czasem także – zapewne niezamierzoną – perwersją. Wydaje się jednak, że zdecydowana większość odbiorców postrzegała w takich obrazach wyłącznie ich wzniosłe przesłanie, które sprawiło, że schematy używane do ukazywania kaźni chrześcijańskich męczenników zaczęto od drugiej połowy XVIII stulecia wykorzystywać powszechnie do przedstawiania bohaterskiej śmierci, poniesionej za sprawę narodową lub rewolucyjną. Taka sekularyzacja wyobrażeń męczeństwa w sztuce ostatnich stuleci pozwalała nadać sens cierpieniu i śmierci, ponoszonym dla różnie definiowanych wielkich idei, a czasem była też używana, aby ukazać dramat losu „zwykłego człowieka”.

Prof. dr hab. Piotr Krasny (ur. 1966 w Szczebrzeszynie) absolwent historii sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie wykłada. Interesuje się głównie dziejami sztuki nowożytnej na ziemiach polskich oraz sztuką środowiska lwowskiego w wiekach XVII-XIX. W latach 2008-2012 dyrektor Instytutu Historii Sztuki UJ. Od 2012 roku jest redaktorem naczelnym czasopisma „Folia Historiae Artium” i przewodniczącym Rady Muzeum Narodowego w Krakowie. Za pracę naukową uhonorowany został Nagrodą Prezesa Rady Ministrów za Wyróżniającą się Rozprawę Doktorską (1995), Nagrodą Ministra Edukacji Narodowej (2004) i Nagrodą Krakowska Książka Miesiąca (maj 2004 za książkę „Architektura cerkiewna na ziemiach ruskich Rzeczypospolitej 1594-1914”).

Pracuje w zespole przygotowującym wystawę z okazji Światowych Dni Młodzieży w Krakowie.

Kle Mens, Św. Agata z obciętą piersią, olej na desce, 54x27 cm, 2015