Jan Styka - Woły w zaprzęgu

Miejsce prezentacji obrazu: „Wystawa stała” – filia BWA / Dworzec PKP w Tarnowie, Pl. Dworcowy 4

30.04-17.11.2019

Czynne wtorki-piątki i niedziele, g. 9.00-17.00

Wstęp wolny

Obraz przyjechał do Tarnowa w związku z wystawą „Wiosna (lato, jesień, zima) Ludów” (kuratorzy: Krzysztof Gutfrański, Monika Weychert), która będzie prezentowana w tarnowskim BWA 29.06-11.09.2019.

Wystawa przygotowywana jest z okazji „bemowych” rocznic:

- 225 lat od urodzin gen. Bema w Tarnowie,

- okrągła rocznica Powstania Węgierskiego / Wiosny Ludów,

- 90 lat od sprowadzania zwłok gen. Bema do Tarnowa.

Dzięki wspólnym staraniom BWA i Muzeum Okręgowego zostanie w Tarnowie na dłużej! Powiększy kolekcję Galerii Panorama tarnowskiego Muzeum.

29 czerwca BWA otworzy wyjątkową wystawę. Do Tarnowa przyjadą fragmenty Panoramy, które posiadają w swoich kolekcjach polskie muzea. Na wystawie – poza obrazami Jana Styki – będzie można zobaczyć prace współczesnych artystów z Polski, Węgier i Turcji.

Pocięta „Panorama Siedmiogrodzka” to opowieść o historycznym malarstwie, ale na wskroś aktualna, bo pojawiają się w niej wątki, z którymi zmagają się artyści współcześnie żyjący. Począwszy od kadrowania obrazu, destrukcji dzieła, współautorstwa, zmiany koncepcji po bardzo przyziemną, jak brak zapłaty za zamówiony i namalowany obraz. Mamy więc nadzieję, że wystawa „Wiosna (lato, jesień, zima) Ludów” przyczyni się do jeszcze większej popularyzacji historii tego niezwykłego obrazu i zainteresuje nim nowe kręgi odbiorców.

Projekt będziemy mogli zrealizować dzięki pozyskanemu dofinansowaniu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz wsparciu Miasta Tarnowa – mówi Ewa Łączyńska-Widz – dyrektorka tarnowskiego BWA.

Można powiedzieć, że jest pewną tradycją, że o odnalezieniu kolejnych fragmentów Panoramy, ich zakupu, wykonaniu fotografii, prezentacji itp. decyduje przypadek. Nie inaczej jest z fragmentem, który właśnie przybył do Tarnowa. Oczywiście był nam znany, ulokowany na pięknym zamku w Łęczycy w tamtejszym Muzeum. Kiedy okazało się, że potrzebny jest fragment Panoramy do projektu planowanego przez BWA, stanęło na tym, że sprowadzimy fragment z Łęczycy. Pani Hanna Pawłowska Dyrektorka Muzeum w Łęczycy zgodziła się obraz pożyczyć, a co więcej pozostawić go w tarnowskiej Galerii Panorama na wieloletni depozyt. I tak oto, zbiorowym wysiłkiem Muzeum i BWA, obraz przybył do Tarnowa i zostanie tu na wiele lat, za co serdecznie dziękuję Pani Dyrektor Hannie Pawłowskiej – komentuje Andrzej Szpunar – dyrektor Muzeum Okręgowego w Tarnowie.

Jan Styka „Woły w zaprzęgu”, 185 x 275 cm, olej na płótnie, 1897, z kolekcji Muzeum w Łęczycy, fot. Jolanta Więcław

Geneza powstania Panoramy Siedmiogrodzkiej związana jest z wcześniejszym dziełem Jana Styki – Panoramą Racławicką. W 1893 roku z okazji 100–lecia insurekcji kościuszkowskiej rada miasta Lwowa zamówiła u Styki Panoramę Racławicką, która miała być główną atrakcją na otwarciu Powszechnej Wystawy Krajowej we Lwowie w 1894 roku. Jan Styka zaprosił do wspólnej pracy Wojciecha Kossaka. W początkach kwietnia 1893 roku malarze Jan Styka, Ludwig Boller oraz Wojciech Kossak pojechali na miejsce bitwy pod Racławicami, żeby poznać topografię terenu oraz dokonać próby rekonstrukcji rozmieszczenia wojsk kościuszkowskich i samego przebiegu bitwy. Przez kilka tygodni wykonywali szkice i rysunki, na podstawie których sporządzili potem ogólny szkic kompozycyjny, składający się z 4 części – tzw. Małą Panoramę Racławicką.

W dalszych pracach nad Panoramą Racławicką brali udział znakomici artyści którzy podzielili miedzy siebie pracę w następujący sposób:

Jan Styka – namalował grupę chłopów zdobywających armaty rosyjskie, postać naczelnika Kościuszki na koniu, postać Wojciecha Bartosza Głowackiego;

Wojciech Kossak – namalował konia pod Kościuszką, sztab jadący za naczelnikiem, grupę rosyjskich żołnierzy broniącej armat, kawalerię narodową;

Ludwig Boller – namalował krajobrazy oraz całość nieba obrazu;

Tadeusz Popiel – namalował krajobraz, wszystkie drzewa oraz chałupy chłopskie

Zygmunt Rozwadowski – sceny batalistyczne pod kierunkiem Kossaka;

Teodor Axentowicz – sceny batalistyczne pod kierunkiem Kossaka, linię piechoty 2 Regimentu Pieszego Koronnego gen. Józefa Wodzickiego;

Włodzimierz Tetmajer – był ekspertem od folkloru, namalował pod kierunkiem Styki postaci chłopów.

Artyści zbierali także wszelkie dostępne materiały ikonograficzne, niezbędne do powstania dzieła. Studiowali zbiory muzealne pod kątem uzbrojenia i umundurowania obu walczących wojsk. W wiedeńskim Ministerstwie Wojny znaleźli XVIII wieczny plan bitwy. Prace i wstępne szkice konsultowali znany polski historyk Tadeusz Korzon oraz historyk wojskowości Konstanty Górski.

Obraz został namalowany na płótnie żaglowym, sprowadzonym z Belgii w czternastu kawałkach o długości 15 metrów, które zszyto w jedną całość i rozpięto na specjalnym, stalowym rusztowaniu sprowadzonym z Wiednia. Do namalowania obrazu użyto płótna długości 120 metrów na 15 metrów (z czego przestrzeń malarska ma w sumie długość 114 metrów oraz wysokość 15), czyli 1800 metrów kwadratowych tkaniny. Do zagruntowania płótna zużyto 750 kg farby (przedstawione rozmiary dzieła były pewnym kanonem). Panorama namalowana była na cylindrycznym płótnie rozpiętym w budynku specjalnie zbudowanej rotundy, gdzie eksponowana była w latach 1894 -1944. Rotunda według projektu Ludwika Baldwina-Ramułta zbudowana była we Lwowie na terenie Parku Stryjskiego. Jej premiera miała miejsce 5 czerwca 1894 roku w stulecie bitwy.

W roku 1896 Panorama Racławicka została przewieziona i wystawiona w Budapeszcie, gdzie cieszyła się ogromnym powodzeniem. Udostępniona była publiczności przez rok; obejrzało ją ok. 800 000 Węgrów.

Prace nad „Panoramą Siedmiogrodzką”, liczącą 15 metrów wysokości i 120 metrów obwodu, rozpoczęto w budynku rotundy w Parku Stryjskim we Lwowie 20 kwietnia 1897 roku i trwały one pięć miesięcy. W tym niezwykłym i realizowany w szalonym tempie projekcie brała udział międzynarodowa grupa artystów. Oprócz wymienionych wyżej udział brali:

Węgier Béla Spányi, który zajmował się pejzażem, Niemiec Leopold Schonchen – specjalista od rozległych powierzchni nieba oraz Polacy - Zygmunt Rozwadowski malarz batalista, Tadeusz Popiel, Michał Wywiórski – naturalista.

Publiczność - mieszkańcy Lwowa zobaczyli Panoramę pierwsi, jej prezentacja była wielkim wydarzeniem zaś prasa publikowała entuzjastyczne recenzje.

(oprac. opisu Panoramy: Muzeum Okręgowe w Tarnowie)